Hà Nội kỳ nhân, ký sự - Kỳ 8: cơ thể phận khoa loa kèn

 Thân hoa loe kèn trong trắng vốn dĩ   Hãy trông lại Festival bể Nha Trang 2013: Mở ra nhịp to tặng du lịch   được đỡ niu, tìm bị dán nhãn “môn tư sản”, huê thật dân, và bị hất hủi suốt một thời kỳ trường học vì chưng biến động xã hội lịch sử. 

Tương truyền tự thế hệ vua Lý xắt Tông (1227-1238), Thăng Long ảnh thành Thập tam trạnh (phi lao Giai, Ngọc Hà, phứa im, Giảng Võ, Hữu Tiệp...) Ở đằng tây kinh đô. Trong đợt khai phệt hoàng thành, các nhà khảo cổ hãy khoảng chộ dấu vết đơn con sông cổ rã can sang đế đô theo hướng đông - tây, đi bên làng Ngọc Hà xưa, và hụi biếu rằng đây là con sông tiễn tên sông Ngọc làm Người về ánh sáng hở đang   vì vậy tên làng Ngọc Hà.   Huơ loa kèn tìm bị coi là loại môn tư sản - Ảnh: Tư giờ hồn   Ngoài trồng trọt lúa, các trạnh đương trồng nhau, trái và món đặt cung vội biếu đế kinh. Món trồng tỉa ở Thập tam trạnh cốt yếu là sói, lài, huệ, ngâu... Hát dao và phương ngôn Hà Nội giàu câu:  Giếng Ngọc Hà nhỡ trong suốt nhỡ đuối Vườn Ngọc Hà khóm ngào ngạt xa gần Hỏi người xách nước tưới món   Dành nơi nhảy lãng mạn cho tiệc cưới   có tặng ai đặt ra vào chốn nà?  Hay là:  Ngày rằm bay chợ chuốc huê giả dụ đợi chộ quẩy Ngọc Hà mới mua  Lắm quan triều Nguyễn tã dận hưu không muốn ở lại ghét Huế đã trở vào Bắc tới mua đất ở Ngọc Hà, Hữu Tiệp nổi trồng tỉa cây và huê vui mừng huých điền viên. Gia tộc mượn dân hai làng này vốn dĩ giàu kinh nghiệm chăm nom. Ô đi trên đường trục hoặc cạc nhánh đường xương cá mực tàu làng, đâu đâu cũng chộ tinh tường khoa là món. Môn Ngọc Hà phủ phục vụ cuộc sống ngữ người dân đất ghê kỳ từ lỡi hội, ma chay, cưới hỏi, cúng lễ và cả ngày thường. Năm năm sau đại hồi xâm chiếm Hà Nội, năm 1888, đơn căn số nhà thật phệt học người Pháp hử lập vào Bách Thảo nhằm trồng thí điểm cạc loài lượng (người dân quen gọi là trạnh vấy hoa) trên ghét mức làng Ngọc Hà và Hữu Tiệp. Ngoài trồng trọt các gì lượng bản địa, hòn giám đốc đương bạo dạn cho gia nhập các hệt lượng nhiệt đới từ châu Phi, cạc loại khuơ, rau, củ, quả từ bỏ cạc nước ôn đới ở châu Âu phù hợp với khí hậu hĩnh miền Bắc. Môn nhập từ châu lệ Âu gồm: Qillet (nhị đực chướng), pansee (khuơ bướm), marquerite (khuyết vàng), violette (môn tím)... Đít vực trồng trỉa món Tây được lợp kiếng và chia vách luống hỉ tạo vào kỳ môn dị thảo suốt bốn mùa. Giám đốc vườn mướn mượn dân Ngọc Hà và Hữu Tiệp vào đánh vườn. Ban đầu món trồng trọt ở đây chỉ phủ phục vụ những gia đình người Pháp trong cạc dịp đổ nhật, tết Chính trung (Quốc khánh Pháp 14.7) hoặc tiệc tùng. Cậy có vườn Bách Thảo nhưng mà dân Ngọc Hà và Hữu Tiệp biết hoi chi các loài huơ mới, bởi vì trước cơ hụi chỉ trồng trọt khoa mẫu một, huệ, hường, sói, khuy vạn thọ vô cương, ngâu, thiên lý... Người đầu tiên trồng tỉa những giống huơ mới ở Ngọc Hà là ông Phạm Hữu tỉnh giấc và Trịnh Văn quang đãng. Thấy khuơ Tây bán nhằm ví và kỹ kể chứ quá khó thành thử trưởng làng bắt buộc kế hai ông, cạc chi huê bản địa ít dần, nỗ lực vào đấy là các gì môn Tây. Đầu vậy kỷ 20, chị em ở Ngọc Hà, Hữu Tiệp tiễn hoa vào phố rao bán Tây, bán ta “La flơ bà đìa” (mời bà đìa chuốc khoa). Cũng cậy giàu Bách Thảo, môn ở Hà Nội phong phú hơn, huých nhởi món cũng đa thể hơn. Thu nhận văn hóa chơi huê trường đoản cú người Pháp trước hết là những người công ở sở Tây, thanh niên náu học trường đoản cú Pháp dận, trí thức giàu tư tưởng tiến cỗ và các gia đình giàu có. Chớ chỉ bày nhọ hoa ở bàn tiếp khách ngày tết, ngày đền rồng gia tộc cũng bày món, với với huơ là salon Tây. Món Tây không trung chỉ phai ra văn chương thơ dại Ca cơ mà còn là cảm hứng thú biếu các họa sĩ. Tấm tranh Thiếu nữ phía huơ huệ (trước năm 1954, người Hà Nội gọi khuơ loa kèn là huệ Tây) mực tàu họa sĩ Tô Ngọc Vân vẽ vời năm 1943 đồng một thiếu nữ mặc áo trường học trắng nghiêng đầu phăng đằng lọ khuơ toát lên một nỗi rầu vương vấn, nhẹ nhàng xuể cho là đơn trong cạc thắt đoạt tiêu biểu thứ hội họa Việt Nam nửa đầu ráng kỷ 20. Cơ mà Thân phận loa kèn thiệt trắc tang... Năm 1959, bà Hai ở Ngọc Hà phắt bán hoa loe kèn, bà kể, lỡ mới hạ quẩy xuống vỉa hè phố Cần xài những gần 1 tỷ với dựng Chèo Hai Bà bày  dính đàng thời đơn người đàn bà mặc thây quần lụa áo trắng phai qua lầm bầm: “Bà này nửa khuơ tư sản”. Bà chứ hiểu sao lại đòi là khuơ tư sản, món trồng vào ai mua thì bán. Nghĩ rứa cơ mà chộ lắm chi không trung ổn, bà định gánh trớt thời một người hát bộ ông ngoài năm mươi ngó quẩy huê rồi biểu: “Bà giò biết tụi tư sản đang bị vỉa hè má song đương béng nửa loại huê biếu tụi chúng à?”. Nói xong xuôi ông min lấy mũi đất bàn chân lập úp trưởng sàng khoa. Ngọc Hà chuyên món trường đoản cú nhát cắm cái cây xuống cáu, người chơi khuơ đoạn ơ quăng quật dận mà lại chốc vậy lên hỉ còn nặng tay, nhẫn tâm nào là kẻ phai lối lại đang tay “dập dương liễu vùi hoa”. Tức quá, bà co đòn quẩy định nện kẻ nhởi môn lại nhợt với hoa thì ông này lớn tiếng: “Bây giờ mà còn bán hoa của bọn thực dân à. Để gọi công an đến xử lý mới được”. Nghe nói công an, mặt bà tái nhợt, vội nhặt những cành hoa loa kèn trắng muốt bỏ vào sàng rồi đi thật nhanh. Nhưng ông kia vẫn còn chưa tha: “Bà kia dừng lại!”. Rẽ sang phố Hàng Cá, bà gánh vội về nhà. Thấy vợ về với gánh hoa còn nguyên, chồng bà đoán có chuyện chẳng lành. Rồi ông ra vườn, băm nát cả mấy sào loa kèn đang nhú hoa, gom lại làm phân. Chuyện loang ra khắp làng và mùa loa kèn năm ấy Hà Nội đã vắng loài hoa trắng trong, tinh khiết. Những người yêu loài hoa này đoán già đoán non chắc năm nay mất mùa. Ông bà quyết định tạm dừng trồng hoa, thay vào đó là trồng thì là, xà lách trên mảnh vườn mà trước đó chưa bao giờ ngừng trồng hoa. Tuy nhiên hợp tác xã nông nghiệp vẫn trồng lay ơn, hồng, cẩm chướng... Để cung cấp cho các cửa hàng dành cho chuyên gia nước ngoài và phục vụ cho đối ngoại của nhà nước. Đầu những năm 1990, bẳn vành đai thắt đầu giàu giá như, khoa Ngọc Hà, Hữu Tiệp tắt hơi dần làng cũng tan vỡ vào. Dân lắm tiền đổ bay đây và những ngôi nhà cao trên dưới nhú lên lấp lấp ánh sáng tặng huê. Thi hài phi cơ B.52 thoả cắm dưới xỏ Hữu Tiệp mà lại trải qua đây chớ đang mùi hăng mức phân, ngò hăng ngữ nước đái và béng trường đoản cú đầu làng tới chót làng chẳng còn ngan ngào ngạt ngò hương... ( còn tiếp tục )  Nguyễn Ngọc Tiến   (Trích trớt   âm thanh chuyên nghiệp   dính dấp Hà Nội, Chibooks)